BRUT NOW / KRYSZTAŁOWY JOHN
MAŁGORZATA SZAEFER
Art brut przeszła długą drogę od sztuki figuratywnej, ornamentalnej, jaka dominowała w kolekcji Jeana Dubuffeta, do konceptualnego Brut Now, gestów Art Brut 2.0, czy działań BrutPop Collective. Konieczna staje się wobec tego weryfikacja sposobu myślenia o fenomenie tej sztuki. I choć pozornie wolna od kultury art brut triumfuje dziś w popkulturowej wersji, to nie przestaje być punktem znikania w sztuce – symbolicznym ▲B
Te wymienione powyżej, nowe oblicza „brut” zaprezentowano ostatnio na wystawach: „Brut Now. Art Brut in Technological Times” w Museums of Belfort Brut Now. („Art brut w czasach technologii”, 2017), „Art Brut Live. Contemporary Art Brut from Bruno Decharme’s Collection” („Art brut na żywo. Współczesna art brut z kolekcji Bruno Decharme’a“, 2015) w DOX w Pradze.
Były to jedne z ciekawszych wystaw ostatnich lat, które ujawniły konceptualne strategie outsiderów. W ramach „Art Brut Live” zaprezentowano takich artystów, jak: Pepe Gaitana, Johna Devlina, Juliusa Bockelta, Beverly Baker, Kunizo Matsumoto, J.B. Murraya, Martina Thompsona, Haralda Stoffersa, George’a Wiedenera czy Anibala Brizuelę. Wystawa „Brut Now” ukazywała z kolei paranaukowe poszukiwania oparte na minimalistycznych gestach z wykorzystaniem nowych mediów. Wśród artystów znaleźli się: Terry Davis, Oscar Morales, John Urho Kemp, Enzo Schott, Melvin Way, Yohann, Bintou, Dan Miller, Jean-Marie Massou, Rhalidou.
Problematykę eksploracji terytorium sztuki poza jej konwencjonalnymi granicami badała wystawa „At the Edge of the Worlds” („Na skraju światów”, 2015) w Palais de Tokyo w Paryżu, dopuszczając wszelkie gesty artystyczne, w tym outsiderów, takich jak: Zdeněk Košek, Jean Perdrizet, Jesse Krimes, George Widener.
Wystawy te przekraczały ograniczenia mentalne, otwierały pole nowych doświadczeń tego, co nieodgadnione w sztuce. John Urho Kemp, znany jako „Kryształowy John”, był jednym
z najbardziej fascynujących artystów konceptualnych art brut/outsider art. Był chemikiem, a sposób w jaki tworzył, zdradza naukowy charakter jego dociekliwości. Posiadał wiedzę, z której czerpał niczym z „drzewa poznania”. Ocierał się przy tym o duchowy aspekt kabały czy sufistycznej tradycji enneagramu.
Twórczość Johna Urho Kempa przybrała formę „numerycznej mantry”, jest szczególną postacią „alfanumerycznej pieśni”, jak doskonale określa ją Gael Charbau. W pozostawionym po sobie krótkim biogramie artysta wskazał na swoje zainteresowanie filozoficznymi i metafizycznymi poszukiwaniami. John Urho Kemp to alchemik, który bez reszty oddał się studiom nad zagadką dwunastościanu foremnego. To posłaniec, który na podstawie badań nad strukturą kryształu kwarcu, próbował rozszyfrować tajemnicę kodu Wszechświata. Kod ten pragnął ofiarować ludziom. Poprzez niekończące się obliczenia, porównania i skomplikowane operacje matematyczne, wytyczał drogę do świętych miast. W swoich diagramach zawarł tajemną relację między światem realnym a domniemaną, transcendentalną rzeczywistością. Zbudował tym samym enigmatyczne „przejścia”, prowadzące do mistycznego objawienia: Klucz Wiecznej Miłości, Bramę Miłości, Klucz Nieśmiertelności, Siedem Kluczy Zbawienia, Cudowną Formułę Życia, Formułę Marzeń, Cudowne Oko, Sześcian Cudownej Miłości, Szesnaście Kryształowych Bram do Otwarcia Trzeciego Oka, Cudowną Macierz.
Kemp tworzył diagramy z liczb oraz formuły i znaki, które powielał. Kserował swoje prace i rozpowszechniał je jako „dar” dla jak największej liczby napotkanych osób. Były to najczęściej drukowane obustronnie kartki, zazwyczaj wielkości 10 x 12,5 cm. „Dary” miały działać jako rodzaj wirusa czy też magicznej formuły, kamienia filozoficznego, dzięki któremu ten wrażliwy obserwator przyrody i ludzkiej natury, śledzący zaćmienia słońca weganin, wtajemniczał nas w magiczne formuły świata. Podczas kolportowania swoich „darów”, Kemp poznał swojego przyjaciela, fotografa Arama Muksiana, który sprawuje opiekę nad archiwum prac artysty. Obejmuje ono tysiące stron diagramów, wykresów, sekwencji numerycznych, poematów matematycznych, rysunków, równań, kolaży z lat 1997-2010.
Zgodnie z wezwaniem „Kryształowego Johna”: „CUDA ZA DARMO. WEŹ PO JEDNEJ KARTCE. DZIĘKUJĘ!” archiwum Kempa jest rozpowszechniane. Dzięki współpracy galerii Tak z Aramem Muksianem, prace Kempa kolonizują przestrzeń wystawy ▲B.