POSTAĆ Z BRANIC - KSAWERY ZARĘBSKI.

Enigmatyczna Postać z Branic ujawniona w tytule wystawy zawiera odnośnik do nazwiska twórcy, nakierowując myśl na ludzki aspekt istnienia i przynależności do miejsca.
Ksawery Zarębski spędził wiele lat w Szpitalu dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Branicach. Wystawa POSTAĆ Z BRANIC - KSAWERY ZARĘBSKI została zorganizowana w ramach projektu NIKT Z NIKĄD /realizowanego przez galerię „tak” w 2011 roku/, a poświęconego tematyce wykluczenia, w tym niewidocznym twórcom art brut.

O ile projekt plakatu wystawy odnosi się do figury twórcy, o tyle sama wystawa pomyślana została konstrukcją ramy, przez którą możliwe jest wkroczenie w inny stopień świadomości.
Czym jest owa rama w kontekście wystawy? Jest oddzieleniem lecz i spojeniem wnętrza i zewnętrza, spojeniem w kontekście ludzkim jak i sztuki - outsider / insider art.

To wokół niej zbudowana jest koncepcja przestrzenna. Paweł Mysera, odpowiedzialny za projekt określa go słowami: Rama została wyciągnięta z obrazu by przekroczyć granicę sacrum choroby… św. Artaud, św. Wariat , św. Naznaczony… Rama skonstruowana jest tak, by wejść w świat choroby. Choroba i świętość są tu na równi.
Powstał zatem zamysł by pokazać ramę jako znamię świętości i choroby. Znamię odszczepienia. W obramowaniach, jak wiemy, pozostawali święci bizantyjskich malowideł, podobne czerwone ramy znalazłam w kolekcji budapeszteńskiego szpitala psychiatrycznego.
W każdej wystawie, również tej, rama prezentuje, jest elementem deiktycznym, wskazującym, skupia spojrzenie, pozwala zaistnieć autonomicznie w przestrzeni. Jest także, w szczególnym odniesieniu do prezentowanych 11 tablic K.Z., elementem autoprezentacji samego twórcy. Ksawery Zarębski opisuje swoje odczucia odnoszące się do sytuacji zniewolenia, szpitala psychiatrycznego, sytuacji człowieka, który określa siebie jako Mądry wariat Ksawery Zarębski. Postać ta pojawia się wielokrotnie wskazując jej miejsce jak i chorobę: oddział E. III. dla chroników.Doświadczenie wewnętrzne plansz odbija uwięzione JA podmiotu, które w cyniczny i satyryczny sposób próbuje walczyć z obecnym miejscem w świecie, uzurpując sobie wolność w otoczce ramy, która daje mu panowanie i władzę, choćby to miała być władza jedynie krytyczna. Podobnej siły użycza mu sygnatura wraz z datą powstania prac, które zamieszczone są na każdej z plansz. Dzięki nim artysta staje się w pełni kreatorem tworzonej opowieści. Anektacja awersu i rewersu wyznacza powierzchnię zapisu słowa i znaku, które rozwijają się od brzegu do brzegu ramy. Fakt, że każda z plansz obwodzona jest czerwienią ramy, wraz z ramą wystawy daje jej zwielokrotnienie, podobne literackiej historii szkatułkowej. To rozprzestrzenianie się włada czasem i historią, podczas gdy powstała opowieść staje się ramą dla kolejnej. Warto zaznaczyć także, że niektóre prace Zarębskiego zdradzają spirytualistyczne odniesienia do planet, kosmosu, podróży międzyplanetarnych, w które wplecione są znaki: drzewo życia, wąż, sierp, młot, penis, gwiazdy, swastyki, miecze, magiczne zwierzęta, obecne w twórczości wielu artystów art brut takich jak: Janko Domsic, Agust Walla czy Aleksander Lobanov.
Proces obramowania obrazu na jego brzegach jest znamienny dla twórczości K.Z.

To parergon, który w ujęciu Jacquesa Derridy oznacza to, co poza dziełem. Parergon decyduje o wytworzeniu opozycji między wnętrzem a zewnętrzem obrazu.
Rama jest jednak przede wszystkim nieoczywistością, wobec której próbujemy odnieść się do świętych i szalonych, przekroczyć nieprzekraczalną granicę. Jej ambiwalentny, graniczny charakter decyduje o dyskomforcie naszej pseudo normalności.
m.sz.

Organizator wystawy: galeria „tak” / Stowarzyszenie Na Tak / www.galeriatak.pion.pl
Dyrektor galerii „tak”: Anna Leonowicz

Prace zamieszczone na wystawie pochodzą ze Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Branicach.

Kuratorka: Małgorzata Szaefer
Projekt przestrzeni wystawienniczej: Paweł Mysera

Wystawa czynna: 17.03.2011.-30.04.2011.